در زنبورداری تیر ماه مهاجرت زنبور ها بسیار مهم و حائز اهمیت است چرا که با پایان یافتن تیرماه سال زنبور ها به پایان میرسد .
در بسیاری از کشورهای سرسبز جهان که از باران کافی برخوردارند در ماه های خرداد و تیر حتی اغلب مرداد بیشترین مقدار عسل سالیانه از هر کندو برداشت می شود. کشور ما با وسعتی بیش از یک و نیم میلیون کندوی زنبور عسل در حال حاضر که بطور متوسط یک کندو در هر کیلومتر مربع و یا هر ۱۰۰ هکتار می شود می بایست معمولا بهشتی برای زنبورداری باشد.
متاسفانه خشکی هوا و کمی فوق العاده باران و در نتیجه فقدان گیاهان وحشی و اهلی عسل خیز وضع را تغییر داده که عملا استعداد مناسبی با وسعتش برای زنبورداری نمی تواند از خود نشان بدهد. در مقابل این ضعف دارای نکته جالبی هم می باشد . یکی از آن نکات متفاوت بودن آب و هوا در منطق مختلف آن است. بدین طریق که در تابستان هنگامی که هوای آبادان و اهواز بیش از ۴۵ درجه بالای صفر است در ارتفاعات متوسط ایران مرکزی و یا در مناطق کوهستانی گیلان و مازندران گرمای هوا حدود ۲۵ درجه را نشان می دهد. همین وضع برای زمستانش هم مثلا بین بوشهر و تبریز و یا بندرعباس و مشهد صادق است. بنابراین می توان معتقد شد که در هر فصل از سال نقاطی در کشورمان وجود دارند که برای زنبورداری مناسبند .
مهاجرت زنبوران در زنبورداری تیر ماه
با مهاجرت دادن کندوها به آن نقاط مدت و فعالیت زنبورها طویل تر و بهتر شده و قادر به جمع آوری عسل زیادتری می شوند. هرگاه امکان مهاجرت دوم و سومی هم وجود داشته باشد باز سطح محصول عسل سالیانه زنبورستان بالاتر می رود. ولی این نکته را هم باید اضافه کرد که این نقاط را از قبل باید شناخت و به طور تقریب دانست که در چه تاریخ چه گلی در کجا باز شده و شهد می دهد و به همان جا مهاجرت کرد. این مهاجرت ها باید تنها به نقاطی انجام گیرد که از لحاظ گیاه یا گیاهان عسلخیز غنی باشند وگرنه خوش آب و هوا بودن منطقه کافی نیست و مسئله ای برای زنبورها و زنبورداران حل نمی کند.
دراوایل زنبورداری تیر ماه وقت مهاجرت دادن کندوهاست. در بسیاری از مناطق کشور فصل گل ، وگیاهان عسلخیز در این ماه و اغلب حتی اوایل تا اواسط خرداد ماه پایان یافته است و هرگاه بخواهیم محصول عسل جالبی برداریم باید حتما کندوها را به نقاط کوهستانی که گل های فراوان داشته باشند مهاجرت داد. درصورت لزوم بهتر است در زنبورداری تیر ماه انجام شود. این مهاجرت و یا مهاجرت ها با وجود همه مزاحمت هائی که ایجاد می کند در شرایط کشور مناطق سرسبز استان های شمالی ایران از طرفی غیر قابل احتراز بوده و از طرف دیگر از نظر اقتصادی حتما لازمند و مسلم اینکه به نفعش می ارزند.
در زنبورداری تیرماه چه گیاهانی که در کشورمان بیشترین عسل را میدهند؟
گیاهانی که در تیر و مرداد می توانند بیشترین عسل را در کشورمان بدهند آویشن و اسپرس می باشند. آویشن در مناطق مرتفع یعنی ارتفاعات بیش از ۲۰۰۰ متر به صورت بوته و به حالت وحشی و خود رو دیده می شود. اسپرس گیاهی علوفه ایست و در مناطقی که آب کافی وجود داشته باشد ، معمولا در ارتفاعات حدود ۱۰۰۰ متر می کارند.
زنبورداری تیر ماه و کنترل فعالیت زنبور ها
اگر کندو در تمام سال در یک نقطه باقی بماند و مهاجرت داده نشود در صورت مساعد بودن منطقه سالیانه بیش از ۷ الی ۸ کیلو عسل از آن نباید انتظار داشت .اگرهمین کندو را اگر سالیانه چند بار به نقاط پر گل مهاجرت دهیم می تواند ۵۰ کیلو و حتی بیشتر عسل بدهد. هر زنبورستان حداقل باید یک قپان در اختیار داشته باشد و آن را زیر قویترین کندو بگذارند. تغییرات وزن همین یک کندو را زنبوردار در یک دفترچه و یا کاغذ یاداشت و با روزهای پیش مقایسه نماید. به این ترتیب زنبوردار به طور روزانه در جریان فعالیت همه جمعیت های زنبورستانش کم و بیش قرار می گیرد و بهتر می تواند تشخیص دهد که آیا زنبورها روزانه عسل می آورند یا نه .
مهمترین چیز این است که زنبور دار به کمک قپان زمان ختم شهد آوری جمعیت ها در یک منطقه را بهتر تشخیص می دهد و کندوها را به موقع به مناطق دیگری که شهد دهی گل هایشان تازه و یا به زودی شروع خواهد شد انتقال می دهد و در نتیجه زنبورها را در منطقه ای که شهدش تمام شده سرگردان و بیکار نمی گذارد تا به فکر بچه دادن بیفتند و دیگر عسلی به کندویشان نیاورند. یادداشت هایی را که در آنها وزن ها را نوشته اید نباید پس از پایان شهد دهی گیاهان دور انداخت بلکه آنها را نگهداشته و با یاداشت هایی که در سال های بعد و بعدتر تهیه می کنید مقایسه نموده تا هم وضع منطقه از لحاظ عسل دهی برای زنبوردار روشن گردد و هم از آنها در تنظیم یک تقویم مهاجرت خصوصی سالیانه استفاده کند.
اگر وزن یک کندو کمی بعد از غروب آفتاب را با وزن همان کندو در صبح زود روز بعد مقایسه شود همیشه مقداری کمبود وزن در صبح روز بعد مشاهده می گردد. این موضوع نباید زنبور دار را ناراحت کند و یا باعث تعجب وی شود. دلیلش این است که زنبورها شهدهائی را که در روز با خود می آورند تقریبا به صورت خام در داخل سلولها می گذارند و چون نمی توانند شب ها به خارج از کندو پرواز کنند و بیکارند ، شهدها را از داخل سلول ها مکیده رویشان کار کرده و غلیظ می کنند تا تبدیل به عسل شود. برای اینکه شهد را غلیظ کنند مقداری از آبش را جذب بدنشان نموده و مقدار دیگری را به صورت بخار در می آورند. بخار حاصله را از راه سوراخ پرواز به خارج می فرستند که در نتیجه وزن کندو صبح روز بعد کم می شود.
زنبورداری تیرماه و تنظیم جمعیت
سال زنبورها نیز کم کم با پایان یافتن تیرماه به انتهایش نزدیک می شود. با اینکه زنبورها هنوز هم عسل به کندو می آورند ولی مقدارش معمولا از ماه های پیش خیلی کمتر است. در نتیجه ملکه هم باید مرتب روزانه تعداد کمتری تخم بگذارد. ادامه این وضعیت محصول عسل در سال بعد را به خطر می اندازد. بچه زنبورهایی که از مرداد و شهریور و مهر متولد می شوند جمعیت های زمستانی و اوایل بهار سال بعد را تشکیل می دهند.
اگر ملکه در این ماه ها کم تخم بگذارد جمعیت در زمستان و اوایل بهار سال آینده ضعیف مانده و قادر به جمع آوری شهد از گل های درختان میوه نخواهند شد. از همین حالا زنبوردار باید به فکر زنبورهایش بوده و از همه عواملی که در قوی ماندن جمعیت هایش موثرند استفاده کند. اگر در طبیعت شهد نباشد روزانه مقداری شربت و یا بهتر عسل مخلوط با آب در اختیار زنبورها قرار دهد تا ملکه گول خورده و به خیال اینکه شهد از خارج وارد کندو می شود از تعداد تخم های روزانه اش نکاهد. به علاوه تغذیه تقویتی و به دنبالش تغذیه زمستانی را بعد از برداشت آخرین محصول عسل فوری شروع کند و بدون وقفه ادامه داده و به پایان برساند.
چکیده کارهای زنبورداری ماه تیر:
- اگر در خرداد ماه جمعیت ها را مهاجرت نداده اید، در زنبورداری تیر ماه این کار را انجام دهید. در صورت امکان ۳ یا ۴ بار و حتی بیشتر کندوها را مهاجرت دهید.
- اگر یکی از کندوها را در محل اصلیش روی قپان گذاشته و هر روز تغییرات وزن جمعیت را دقیقا کنترل کنید، قادر خواهید بود که از زمان شروع و پایان شهد دهی گل ها و منطقه بهتر آگاه شوید و درباره زمان مهاجرت دادن کندوها بهتر ودرست تر تصمیم بگیرید.
- با استفاده از یادداشت هائی که در مدت ۳ تا ۵ سال از زمان شروع و ختم شهد دهی هر یک از مناطق تهیه کرده اید می توانید یک تقویم زنبور داری درست کرده و همه ساله از آن درباره زمان مهاجرت دادن جمعیت ها استفاده کنید
- سال زنبورها با پایان یافتن تیر ماه به پایانش نزدیک می شود. در زنبورداری تیر ماه باید با تغذیه مصنوعی به جمعیت ها در صورت لزوم کمک کرد تا قوی و با تعداد هر چه بیشتر از زنبورها باقی بمانند.